Jeśli zastanawiają się Państwo, gdzie we Wrocławiu sprawdzić i skorygować widzenie barw, to trafili Państwo na właściwe miejsce. Poza leczeniem daltonizmu wyróżnia nas świadczenie wyjątkowych usług. Zapraszam do zapoznania się z ofertą naszego zakładu optycznego OPTOMI we Wrocławiu. To co od lat nas cechuje, to prowadzona terapia wzroku (również na najnowocześniejszych okularach Wirtualnej Rzeczywistości), dobór pryzmatów, dobór specjalistycznych soczewek kontaktowych, szeroka diagnostyka układu wzrokowego m.in. pod kątem dysleksji dzieci i dorosłych oraz precyzyjne optometryczne badania wzroku.
Zajmujemy się również oceną widzenia barwnego m.in. daltonizmu, a w razie potrzeby jego leczeniem poprzez zastosowanie korekcji w postaci specjalistycznych okularów, nakładek lub soczewek kontaktowych. W tym artykule opowiem Państwu o widzeniu barw (wprowadzę nieco nauki oraz kilka przydatnych pojęć) a także o sposobach jego korekcji. Zaczynamy.
Ślepota barw - czyli jak widzą osoby z upośledzeniem widzenia kolorów? Jak widzą daltoniści?
Ślepota barw – z ang. color vision deficiency (CVD) jest chorobą, którą ciężko sobie wyobrazić, jeśli bezpośrednio nas nie dotyczy. Dzieje się tak, ponieważ kolor jest nieodłącznym elementem wszystkiego co nas otacza. Niedobór informacji wzrokowej, spowodowany zaburzeniami widzenia barwnego, uniemożliwia nam pełne postrzeganie rzeczywistości. Taka sytuacja skutkuje wydłużeniem czasu reakcji na bodźce wzrokowe. Badania mówią, że nawet 250 mln osób na całym świecie może cierpieć na tę chorobę.
Ślepota barw jest najczęściej przypadłością wrodzoną, czyli dziedziczoną recesywnie ze sprzężonym chromosomem X. Dlatego dotyka więcej mężczyzn (ok.8%) niż kobiet (ok.0,5%). Natomiast nabyta ślepota barw może zostać wywołana uszkodzeniem dróg wzrokowych, kory mózgowej lub bezpośrednio siatkówki i znajdujących się tam fotoreceptorów. Fotoreceptory odpowiedzialne za widzenie barw to czopki. Do zaburzenia widzenia barwnego mogą również doprowadzić przewlekłe choroby takie jak: choroba Alzheimera, cukrzyca, jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej, retinopatia barwnikowa, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane oraz przyjmowane leki.
Rodzaje ślepoty barw
Występują trzy rodzaje ślepoty barw, wynikające z błędnego lub całkowitego braku funkcjonowania czopków:
monochromatyzm – całkowita niezdolność rozpoznawania barw – widzenie jednobarwne:
- monochromatyzm czopków – występuje jeden rodzaj czopków. Możliwe jest rozpoznawanie kształtów, przy całkowitym braku rozpoznawania barw.
- achromatopsja – na siatkówce oka nie występują czopki. Oprócz braku rozpoznawania barw, ciężko jest otrzymywać obraz przedmiotu ze względu na światłowstręt
dichromatyzm – brak występowania jednego z trzech rodzajów czopków – widzenie dwubarwne:
- protanopia – zaburzenie widzenia barwy czerwonej (myli się z zieloną)
- deuteranopia (daltonizm) – zaburzenie widzenia barwy zielonej (myli się z czerwoną)
- tritanopia – zaburzenie widzenia barwy niebieskiej (myli się z czarną)
trichromatyzm – różna czułość czopków – osoby z tym rodzajem zaburzenia poprawnie odbierają dwie barwy podstawowe, ale trzecią odbierają inaczej, niż osoby prawidłowo odróżniające kolory
- protanomalia – obniżona percepcja nasycenia i jaskrawości barwy czerwonej
- deuteromalia – obniżona percepcja nasycenia barwy zielonej
- tritanomalia – obniżona percepcja barwy niebieskiej
Diagnostyka pacjentów z zaburzeniami widzenia barwnego
Upośledzenie widzenia kolorów jest chorobą ciężką do zdiagnozowania, szczególnie w przypadku dzieci i wrodzonej ślepoty barw. Wynika to z faktu, że dziecko jest nieświadome i nie wie jak wyglądają kolory, których w rzeczywistości nie widzi. Dodatkowym problemem jest to, że dziecko będzie określało kolory przedmiotów na podstawie tego jak zostanie nauczone. Pomimo, że nie będzie postrzegało konkretnej barwy to truskawki będzie określać jako czerwone, a liście jako zielone.
Leczenie daltonizmu i pomoce optyczne
Mimo szeroko rozwiniętej medycyny i trwających badań dotyczących terapii genowej, nadal nie ma lekarstwa, które mogłoby wyleczyć ślepotę barw. Możemy jednak poprawić komfort życia pacjentów, a w tym pomogą nam kolorowe filtry o przeznaczeniu medycznym lub soczewki kontaktowe o odpowiednim zabarwieniu.
Zaleca się stosowanie soczewek okularowych o różnym stopniu zaciemnienia dla obojga oczu. Stosując takie rozwiązanie, osoba z zaburzeniem widzenia barwnego będzie w stanie spostrzec różnice w jasności dwóch kolorów.
Innym rozwiązaniem są filtry medyczne o odpowiednim zabarwieniu. Filtry dostępne są w formie soczewek okularowych z dodatkową możliwością korekcji wady wzroku oraz w formie nakładek do okularów.
Przy ślepocie barw stosuje się następujące kolory soczewek: purpurowy, różowy, fioletowy, niebieski, ciemnoniebieski, pomarańczowy, zielony i żółty. Niewątpliwie najczęściej stosowane są soczewki w kolorze różowym oraz czerwonym, co wynika z tego, że najczęściej spotykanym zaburzeniem jest daltonizm.
Soczewki kontaktowe korygujące daltonizm
Tak jak wspomniałam istnieje możliwość korekcji zaburzeń widzenia barw w tym daltonizmu soczewkami kontaktowymi. W takiej sytuacji zamawiamy soczewkę protetyczną z odpowiednim, wcześniej przetestowanym w gabinecie, filtrem barwnym. Filtr ten znajduje się wyłącznie w centralnym polu soczewki kontaktowej odpowiadającym wielkością źrenicy pacjenta. Wielkość ta, tak samo jak wiele innych parametrów, dobierana jest indywidualnie. Do tego celu precyzyjnie mierzymy wielkość źrenicy przy różnym oświetleniu za pomocą specjalnej aparatury. Ze względu na to, że strefa korekcji z filtrem znajduje się wyłącznie w centralnej części odpowiadającej wielkością źrenicy – soczewka jest niemal niewidoczna na oku. Jest to szczególnie ważne w przypadku pacjentów z jasnymi, niebieskimi tęczówkami. Ze względu na to, że soczewki są w pełni indywidualne i produkowane pod konkretne oko, można je nosić aż 12 miesięcy. Podsumowując soczewki wymienia się raz na rok. Przed zamówieniem oryginalnych soczewek umożliwiamy pacjentom zamówienie soczewki próbnej w celu przetestowania, oceny komfortu, a także stabilizacji i dopasowania związanego z materiałem soczewki kontaktowej oraz jej budową.
Pacjent w gabinecie - czyli jak wygląda wizyta?
Zastanawiacie się Państwo jak wygląda badanie wzroku pod kątem daltonizmu lub innych zaburzeń widzenia barwnego? Jeśli tak, spróbuję to krótko omówić.
Test Ishihary do diagnozowania zaburzeń widzienia barw
Do wykrywania problemów w zakresie widzenia barw używamy test Ishihary. Bezsprzecznie test ten jest najczęściej wykorzystywanym przez specjalistów narzędziem. Został on stworzony przez Dr Shinobu Ishihara w 1917 r. Test składa się z zestawu kolorowych, kropkowanych tablic, z których każda pokazuje numer lub ścieżkę. Ścieżki (zwane również szlaczkami) wykorzystujemy przy badaniu najmłodszych dzieci, które z racji wieku nie znają jeszcze cyfr. Test przede wszystkim służy do oceny czy istnieje problem z widzeniem barw
Pseudoisochromatyczny test H.R.R. - nowoczesne narzędzie dostępne w naszym gabinecie
Poza testem Ishihary posiadamy również nowoczesne narzędzie, które nie tylko pozwala ocenić czy występuje zaburzenie ale definiuje jego rodzaj i stopień. Test H.R.R. pseudoisochromatic plates umożliwia na precyzyjne określenie rodzaju ślepoty barwnej i czopka, którego deficyt spowodował problem wzrokowy. Ponadto symbole zapisane na kartach testu H.R.R. są niezależne od języka i odpowiednie do badania zarówno dzieci jak i osób dorosłych.
Filtry barwne do leczenia daltonizmu
W diagnostyce widzenia barw, oprócz testów kluczowy jest sam proces dobierania odpowiedniego filtru medycznego. Pacjenci naszego zakładu optycznego, mają możliwość wypróbowania i zaznajomienia się w gabinecie z konkretnymi barwami filtrów, tak aby ten ostatecznie dobrany był najbardziej komfortowy. Taki proces dopasowania jest możliwy dzięki specjalistycznym wzornikom, które dostępne są w naszym optyku. Podczas rejestracji wizyty prosimy o informację dotyczącą celu wizyty aby optometrysta przygotował na wizytę niezbędne wzorniki. Ponadto reszta procedur przebiega tak jak podczas standardowej wizyty badania wzroku. Jeśli zastanawiają się Państwo, jak ona wygląda i jak przygotować się do wizyty, zachęcam do przeczytania następnego artykułu.
Filtry służące do korekcji zaburzeń barwnych w tym daltonizmu wyglądają m.in. tak jak te przedstawione na zdjęciu obok. Są to 4 zestawy różnych filtrów krawędziowych. Filtry krawędziowe przepuszczają dokładnie jedną, konkretną długość fali świetlnej. Przedstawione filtry medyczne są dostępne w naszym zakładzie optycznym we Wrocławiu. W gabinecie optometrysta prezentuje większą liczbę filtrów niż te pokazane na zdjęciu i są to nie tylko filtry krawędziowe ale również filtry barwne (różnych producentów). Natomiast dla czytelności artykułu przedstawiam tylko 4 z nich.
Codzienne życie daltonisty
Osoby z upośledzeniem widzenia barw codziennie napotykają wiele problemów. Jednym z nich jest sygnalizacja świetlna. Na szczęście ten problem nie jest aż tak skomplikowany, ponieważ kolory sygnalizacji świetlnej są zawsze ułożone w określonej kolejności i wystarczy nauczyć się jej na pamięć.
Ale jak określić czy owoc lub warzywo jest dojrzałe? Osoby bez zaburzeń kolorów kierują się właśnie barwą owocu, na przykład banan, niedojrzały jest lekko zielony, dla daltonisty będzie wyglądał prawie identycznie jak żółty.
Na obrazku poniżej przedstawiona została różnica w postrzeganiu bananów przez osoby bez zaburzeń widzenia barw oraz przez daltonistów.
Sytuacja wygląda identycznie w przypadku identyfikacji upieczonego mięsa. W tym przypadku również sugerujemy się kolorem. Poza tym osoby ze ślepotą barw nie widzą kwiatów takimi jakie są, a kolorowe mapy lub grafiki są trudne do interpretacji. Zdecydowanie największym problemem jest dopasowanie kolorów ubrań – na szczęście w tej kwestii winę można zrzucić na trendy modowe.
Korekcja widzenia barwnego - realia
Na koniec, warto mieć na uwadze że pomimo tego że istnieją narzędzia, które pomagają osobom z zaburzeniami widzenia barw przejść testy widzenia barwnego w tym testy Ishihary – pomoce wzrokowe umożliwiają rozróżnienie dotychczas nierozróżnialnych przez wzrok kolorów to osoby te nie będą miały tej samej różnorodności widzenia barw co osoby z widzeniem normatywnym. Jest to fizycznie nie możliwe. Nie oznacza to jednak, że nie warto zatroszczyć się o korekcję poprawiającą widzenie kolorów. Jednym z przykładów popierających to stwierdzenie jest fakt, że istnieją zawody których wykonywanie jest związane z przejściem testów widzenia barw. To slny argument szczególnie wtedy gdy dany zawód jest naszą pasją 🙂
Źródła:
[1] http://www.color-blindness.com
[2] “Zaburzenia w widzeniu barw”, OPTYKA 3(28)2014