Cylinder skrzyżowany Jacksona inaczej cross-cylinder to narzędzie niezbędne do precyzyjnego określenia wartości i kierunku astygmatyzmu.
Badanie przy użyciu cylindra skrzyżowanego wykonuje się zawsze jednoocznie, po zakończonym pomiarze ekwiwalentu sferycznego. Drugie oko jest zasłonięte, a cylinder skrzyżowany powinien zostać odsunięty sprzed oka, które nie jest badane. Procedurę można podzielić na 3 etapy:
- Badanie w 4 kierunkach
- Próba Osi
- Próba Mocy
Badanie w 4 kierunkach
Sprawdzamy w 4 kierunkach wyrażonych w stopniach: 0 i 180, 45 i 135 czy jest astygmatyzm. Kolejność jest tutaj dowolna. Jeśli pacjent będzie preferował którykolwiek z kierunków, to w tym (preferowanym) kierunku należy wstawić przed oko pierwszą soczewkę cylindryczną o najmniejszej dostępnej wartości tj -0,25 D. W przypadku gdy pacjent wybierze dwa kierunku należy uśrednić wielkość kąta. Jeżeli w każdym z 4 demonstrowanych kierunków pacjent widzi podobnie to prawdopodobnie nie ma astygmatyzmu. Dalszy pomiar cylindrem skrzyżowanym należy pominąć.
Próba osi
Do próby osi przechodzimy jeśli badający preferował którykolwiek z 4 demonstrowanych kierunków. Próba osi ma na celu doprecyzowanie kierunku astygmatyzmu. Należy pamiętać o tym, aby przekręcać oś cylindra w kierunku czerwonego znacznika na cylindrze skrzyżowanym. Każdy kolejny krok powinien być mniejszy od poprzedniego.
Próba mocy
Ta część badania ma na celu określenie wielkości, wyrażonej w Dioptriach, astygmatyzmu. Podczas próby mocy ważne jest aby utrzymywać ekwiwalent sferyczny. Czyli zmiana cylindra o -0,50 D powinna skutkować zmianą mocy sferycznej o +0,25 D.
Próbę osi i próbę mocy można wykonywać wielokrotnie. Niezwykle ważne jest aby przy dużych zmianach mocy wrócić do próby osi i doprecyzować kąt cylindra. Dzieje się tak, ponieważ przy większych wartościach astygmatyzmu pacjent jest bardziej wyczulony nawet na niewielkie zmiany osi. Dokładność ta będzie bezpośrednio wpływała na ostrość wzroku.
Tablice do pomiaru astygmatyzmu metodą cross-cylindra
Tablica wykorzystywana przy pomiarach cross-cylindrem to test Goldmana czyli tzw. solniczka. Można użyć również innych tablic np. tablic optotypów. Należy pamiętać że powinny być one symetryczne. Ponadto optotypy powinny być większe niż optotypy wielkością odpowiadające ostrości wzroku.
